ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΠΑΝΤΑΧΟΥ ΒΛΑΣΑΙΩΝ
«ΤΟ ΒΛΑΣΗ»
H ΠΕΡΙΟΧΗ ΤΗΣ ΒΟΥΦΡΑΔΑΣ ΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟ
α. Ιστορική αναδρομή
β. Ο οικισμός Μανιάκι
γ. Τάφοι στο Δημερούση Σουληναρίου
δ. Οικισμός στο λόφο Νιχωρίων Καρποφόρας
ε. Η τοποθεσία Βίγλιζα Νερομύλου
στ. Ναός στο Σκαρμίγκα
κατά το μεγαλύτερο μέρος του χρονικού διαστήματος 330 μ.Χ. - 1200 μ.Χ. η Βουφράδα βρίσκεται στα χέρια των Βυζαντινών. Στην περιοχή υπήρχε στρατοτόπια που ήταν κάτω από τις διαταγές του κλεισουράρχη της Μεσσηνίας. Τα στρατοτόπια ήταν φυλάκια - οικισμοί όπου έμεναν οι στρατιώτες μαζί με τις οικογένειές τους. Στην περιοχή υπήρχε ακόμη και ο κριτής, που μάζευε τους φόρους, ρύθμιζε τις αγγαρείες και φυσικά έλυνε τις διαφορές των πολιτών.
Την εποχή αυτή η Βουφράδα, όπως και όλη η Μεσσηνία, δέχτηκε αρκετούς επιδρομείς οι οποίοι στην πορεία τους έχτισαν διάφορους οικισμούς. Κατά το «Χρονικόν της Μονεμβασίας» (1) οι Άβαροι έλυσαν τη συμφωνία που είχαν συνάψει με το Μαυρίκιο και υποδούλωσαν την Πελοπόννησο μέχρι την εποχή του Νικηφόρου Α’.
Επί εποχής Ηρακλείου ολόκληρη η Πυλία, φυσικά και η Βουφράδα, κατακλύστηκε από ποιμένες Σλάβους, οι οποίοι δημιούργησαν οικισμούς, ζούσαν φιλήσυχα και γρήγορα εξελληνίστηκαν.
Με αυτόν τον τρόπο στη Βουφράδα δημιουργήθηκαν οικισμοί βυζαντινοί και σλαβικοί. Ένας τέτοιος οικισμός δημιουργήθηκε στην περιοχή που σήμερα είναι το χωριό Σουληνάρι. Στην τοποθεσία του Σουληναρίου που φέρει το τοπωνύμιο Δημερούση (2) έχουν ανακαλυφθεί βυζαντινοί τάφοι.
Ακόμα, την εποχή αυτή δημιουργήθηκε ο οικισμός Μανιάκι. Το όνομα Μανιάκι το συναντάμε συχνά στο Βυζάντιο. Οι λέξεις «μανιάκης» και «μανιάκιν» που είναι μεσαιωνικές σημαίνουν περιδέραιο. Ο Φ.Α. Κομπορόζος (3) σε σχετικό άρθρο στα «Μεσσηνιακά Γράμματα» μας αναφέρει γι’ αυτόν τον οικισμό: «Η ονομασία του (χωριού) οφείλεται στο επώνυμο Μανιάκης (4) γνωστό στη Βυζαντινή εποχή (5), που θα ήταν ιδιοκτήτης του τόπου. Στου Μανιάκη (το κτήμα) - στο (χωριό) Μανιάκι. Πρόσωπα με το επώνυμο Μανιάκης αναφέρονται πολλά στην ιστορία του Βυζαντίου, όπως οι εξής: «δρουγγάριος της Βίγλας» Μανιάκης (6) (περί τα μέσα του 9ου αιώνος), Κων. Μανιάκης, ο «κουροπαλάτης» Αλέξιος Μανιάκης (τέλη του 12ου αιώνος), Κων. Μανιάκης (7), ο στρατηγός Γεώργιος Μανιάκης (8) και «Γεώργιος πρωτοσπαθάριος ο Μανιάκης» (τέλη του 11ου αιώνος). Σχετικά με την προέλευση του ονόματος, ο Άμαντος έγραψε ότι οφείλεται στο τούρκικο Μανιάχ ή Μανιάκ, που αναφέρεται από τον ιστορικό Μένανδρο και την Άννα Κομνηνή. Τούτο όμως αποκλείεται, επειδή το όνομα υπάρχει πριν από την εμφάνιση των Τούρκων (9ος αιώνας). Απομένει η ερμηνεία του από τις μεσαιωνικές λέξεις μανιάκης και μανιάκιν (=περιδέραιο)»(9).
Ένας άλλος οικισμός που αναπτύχθηκε την ίδια περίοδο ήταν αυτός του λόφου των Νιχωρίων της Καρποφόρας. Όπως είδαμε σε προηγούμενο κεφάλαιο ο οικισμός δημιουργήθηκε 2300 χρόνια π.Χ. και εξαφανίστηκε τη μελετώμενη εποχή, δηλαδή το 1200 μ.Χ. Οι ανασκαφές που έγιναν μας οδηγούν στο συμπέρασμα ότι και τη Βυζαντινή περίοδο ο λόφος Νιχωρίων ήταν κατοικημένος. Από άγνωστη μέχρι σήμερα αιτία ο οικισμός αυτός μετά το 1200 μ.Χ. σταμάτησε να κατοικείται.
Πρώτος έκανε ανασκαφές στην περιοχή της Καρποφόρας ο καθηγητής της Αρχαιολογίας Χωρέμης. Το 1969, ο καθηγητής -σε δοκιμαστική ανασκαφή- έφερε στο φως βυζαντινούς τάφους στη θέση Τρουπετορράχη. Τον επόμενο χρόνο, η αποστολή του Πανεπιστημίου της Μινεσότα των Η.Π.Α., έφερε στην επιφάνεια, στο βορειοδυτικό τμήμα του λόφου των Νιχωρίων, τοίχους βυζαντινών κτισμάτων. Επίσης, ανακαλύφθηκε κλίβανος αγγειοπλαστικής της περιόδου αυτής. Υπάρχουν ακόμα ενδείξεις ότι στο ανατολικό μέρος του λόφου βρισκόταν παλάτι βυζαντινού άρχοντα (10).
Στην περιοχή του Νερόμυλου υπάρχει η τοποθεσία Βίγλιζα, γνωστή από τα βυζαντινά χρόνια. Βίγλιζα σημαίνει σκοπιά, παρατηρητήριο. Το παρατηρητήριο αυτό χρησιμοποιήθηκε όχι μόνο στα χρόνια του Βυζαντίου αλλά και στην περίοδο της Τουρκοκρατίας, όπως θα δούμε αργότερα. Ήταν το παρατηρητήριο απ’ όπου οι βιγλάτορες του χωριού παρατηρούσαν τις κινήσεις των κουρσάρων και των τούρκικων αποσπασμάτων. Ο καθηγητής της Ιστορίας Απ. Βακαλόπουλος (11) αναφέρει για το τοπωνύμιο Βίγλιζα: «Για την έγκαιρη αντιμετώπιση του κινδύνου χτίζουν στις ακρογιαλιές πύργους και τους επανδρώνουν με φρουρούς ή συνηθέστερα μικρούς πύργους ή σκοπιές, που τους ονομάζουν βιγλάρια, βίγλες, μεροβίγλια, νυχτοβίγλια, στροβίγλια, βιγλοστάσια όπου οι βιγλάριδες ή οι βιγλάτορες, διορισμένοι από την κοινότητα (συχνά κατ’ εντολή των Τουρκικών αρχών) ή από τις Φράγκικες ή Βενετικές αρχές, παρακολουθούν τις κινήσεις των υπόπτων καραβιών και σε περίπτωση κινδύνου δίνουν το σύνθημα του συναγερμού με φωτιές ή με πυροβολισμούς».
Η λέξη «βίγλα» προέρχεται από το λατινικό τύπο vigla (vigilare - viglare) (12).
Λίγο έξω από το χωριό Μεταμόρφωση και σε απόσταση πεντακοσίων μέτρων περίπου από το δρόμο, στην κατεύθυνση προς την «Αμυγδαλίτσα» υπάρχει ναός βυζαντινής περιόδου, από τα θεμέλιά του τρέχει άφθονο νερό (13). Αυτός ο βυζαντινός ναός στη Μεταμόρφωση, μαζί με εκείνον στο Βλαχόπουλο που θα αναφέρουμε παρακάτω, είναι οι δύο πρώτοι ναοί που χτίστηκαν στη Βουφράδα.
Βυζαντινός ναός που βρίσκεται στο δρόμο της «Αμυγδαλίτσας» του χωριού Σκάρμιγκα που η ιστορία του αρχίζει από την εποχή του Βυζαντίου, στη σημερινή του μορφή. (Σχ. Στ. Καλυβιώτης)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ & ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ